Een daarvan is die storie oor die grot in Vishoek wat vandag bekend staan as Peers se Grot. Die grot is in 1926 vernoem na Victor Stanley Peers (1874 – 1940) en sy seun, Bertie, wat die skedel van die sogenaamde Vishoekmens, ongeveer 12,000 jaar oud, tydens opgrawings, daar gevind het. Voor dit was die grotte bekend as die Skildersgatgrotte. Die grotte het egter nog lank voor dié naam, 'n ander meer pikante naam gehad!
PIET EBERSÓHN skryf: JOERNALISTE is mos maar in wese skrywers en dit is noodwendig dat talle van hulle mettertyd ook boeke op hul kerfstok plaas.
Dis ook die geval met diegene wat vir Perskor en sy voorgangers gewerk
het, al die pad terug tot by tot by Harm Oost en die Noordelike Drukpers-maatskappy wat Ons Vaderland in 1915 begin uitgee het. Daarna was daar Afrikaanse Pers, Voortrekkerpers, Dagbreekpers, Perskor en Republikeinse Pers – en die gedeelde Rapport-uitgewers.
Toe ek agt jaar oud was en in standerd een, het my pa my een Saterdag aan die hand geneem en gesê: “Kom, ons gaan nou vir jou 'n klavier koop!”
Ons is na ʼn musiekwinkel in Seepunt en ek moes vir my ʼn klavier uitsoek.
Ek het voor ʼn bruin blinkgepoleerde Fritz Kuhla-klavier gaan sit en op een oktaaf die lied Tiritomba gespeel. Dit het presies op die agt note uitgewerk! Die klavier het 300 pond gekos en het ʼn week later in ons sitkamer gestaan.
Enkele weke terug het Peet en Elise van Staden van hul kleurryke lewe en talente vertel. Van die foto's wat Peet saamgestuur het, het nog nie hul pad na K'rant gevind nie. Hier is hulle nou.
• Oudkollegas kan gerus deur hul foto-albums blaai en herinneringe aanstuur.
Peet van Staden (middel) was een van vier gewese voorsitters van die eerstydse Randse Sportskrywersvereniging wat teenwoordig was toe die vereniging se geskiedkundige beker vir die Sportman van die Jaar aan die Goue Leeus-rugby-unie se museum oorhandig is. Links van Peet is Ria Rabie en Willie Roux en heel regs Harry Lombaard. Tweede van regs is Andre Bester, wat die skenking bewerkstellig het. Al vyf is gewese Perskorhane.
AL stuur jy net ʼn foto en ’n onderskrif, het Japie Bosch gepleit. PIETER VAN DER BERG, ʼn gewese lid van Die Transvaler se finansiële redaksie het hierdie foto van hom, sy vrou, Susan, en twee oudjoernaliste van DT, Lizette Bruwer (nou Moskovitz) en Piet Ebersöhn by die een of ander spoggerige okkasie gestuur. Sonder die onderskrif. Dalk kan iemand lig op die saak werp.
se lesers trek weer ’n slag die heuningkwas nader. Laat ons vertrou oudkollegas trek ewe vlytig die rekenaars nader om aan te hou skryf.Eers skryf SIPKE DE VRIES: Die bydrae van Frans Esterhuyze, sy lewensloop asook die mooi illustrasies daarby, is een van die beste bydraes wat ek nog ooit oppie K'rant gesien en gelees het.KARIN PRETORIUS skryf vervolgens: Ek wil graag my stem by Hanlie Vornberg voeg en K’rant gelukwens met sy verfrissende en ongewone stories wat ons die afgelope tyd waargeneem het.
Ek kan nie sê ek het bereik wat ek bereik het, vanweë hulle nie, want ek het nie veel bereik nie, maar hulle was almal inspirasies.
Nommer een ... maar dis nie in enige bepaalde rangorde nie.
Toe ek klein was en ek het koerant gelees, was dit net alles mans se outeursreëls, maar daar was een vrou, Rykie van Reenen.
Behalwe die skilderye en sketse waarmee hy sy storie ophelder, stuur hy ook bladsye uit sy sketsboek waarin hy sy kleintydse storie vertel.
Frans skryf: Ek is in 1941 in Johannesburg gebore. Ons het in Ophirton gebly wat aangrensend aan Booysens was. Jy het nie sommer aan iemand vertel dat jy in Ophirton bly nie. Net arm mense het daar gebly! Ons was arm.
Van kleins af het ek geteken, was nie baie goed nie maar ek
het as skoolkind geld verdien deur medeleerlinge se bloemlesings te illustreer vir twee sjielings. In standerd twee was daar ʼn meisie wat my aandag heeltemal in beslag geneem het. Sy was Agnes Olivier. Haar nefie was ook saam in ons klas en hy was Gert van der Westhuizen. Natuurlik het ek goeie vriende met hom geraak. Ek het vir hom gesê ek sal haar bloemlesing illustreer, verniet! Sy het ingestem en ʼn toffie vir my gegee om te eet!
PIET EBERSÖHN voeg by: Ongelukkig is die mandjie aan die leeg raak. Daar is twee bydraes wat afronding van die bydraers se kant af kort, dan is dit eers weer leeg.
Die hoop beskaam darem nie heeltemal nie. Daar is oor die dertig beloftes wat nog nie nagekom is nie.
As junior verslaggewer by Die Transvaler (aangestel deur Herman Snyman) veertig jaar gelede, het ek my bevind in ʼn soort Suid-Afrikaanse Alice in Wonderland. Eksentriek was die norm – of so het dit vir my gevoel. ʼn Miernes vol energieke, passievolle, volkleur-karakters propvol lewe en vreugde en spitsvondigheid.
Dit was die tyd van ʼn holderstebolder Suid-Afrika. Daar was angs en onsekerheid, opstande in die hele land, sanksies en boikotte en diegene wat kon uitwyk het begin koerskry in alle rigtings.
Toe dit by my begin insink dat ek die land en veral die Kaap moes verlaat, het ek meteens bemerk hóé skoon en blouselblou die lug bo my kop is. Ek het geweet dat dit ʼn seer en uitgerekte afskeid gaan wees.
Elke dag het hartseer ingehou. Die aflê van een of ander bekendheid of bemindheid.
Banale dinge soos ʼn Kaapse windvlaag, ʼn kwikstertjie wat oor die grasperke wip, die buie van die see of die geur van ʼn pot boerekos wat van elders by die venster inwalm.
Nommer een: Harald Pakendorf. Hy was my eerste redakteur. Hy was soos ʼn “rockstar”. Ons het hom almal as “meneer” aangespreek en hy het dit verdien.
Al wat jy moes doen was om “scoops” na te jaag en Beeld se krieketskrywer die loef af te steek.
En ja die meisie hier aan my sy, Susie, haar nooiensvan eweneens Van Vuuren, is vandag nog my vrou ... 45 jaar later.
Die geleentheid was een van daai veels te min samesyns as joernaliste tydens ons dae by Die Transvaler. Dit was met die opening van die een of ander Pick 'n Pay in Norwood, Johannesburg.
Dit het my skuldig laat voel om as eiendomsagent die Sabbat só te ontheilig, sekerlik sal dit nie ongestraf bly nie? Met my rit al langs die see, het die woord “sabbatsreis” by my opgekom, en die verklarende woordeboek het dit só gestel: ʼn sabbatsreis is ʼn bepaalde afstand, sowat 2 000 treë, wat die Israeliete toegelaat was om op die Sabbat te reis. Aha!
PEET VAN STADEN skryf voorts: My
herinneringe is ook nie van oorvloed en vergrype nie, maar van mense.
So halfvyf een middag in 1970 loop ek Hermiena Oberholzer en Marietjie van Rooyen by die hysbak raak. Hulle was gemoedelik ná die afskeid van ons legendariese restaurantvrou tant Rosie, soos wat ons haar toe met respek moes genoem het, maar nie gedoen het nie. Party sal nog onthou dat AM van Schoor haar daar gesoengroet het.
Oral is daar herinnerings aan ons Perskordae. In die gastebadkamer hang twee Lou Henninkies in potlood wat die weemoed van Paul Kruger in ballingskap uitbeeld, die een (met sakkies onder die oë) van voor af, die ander in profiel. Op ʼn glasrak in die sitkamer staan die bloubont keramiekbakkie wat Thijs Nel as toegif aangedra het nadat ons twintig jaar gelede sy granate in houtskool op papier gekoop het.
Tuin en al is die eiendom so groot soos die hoewehuis waarin ons eens gewoon het.
Nie dat die beroepskeuses wyd gelê het nie. As ek wou gaan swot, het die beskikbaarheid van ’n lening die rigting bepaal.
Die aansoekvorms is onderteken, die ouers was tevrede en ek was op pad Pretoria toe.
Maar die hele tyd weet ek: onderwys is nie vir my nie. Ek sal die aaklige opvoedkundeklasse bywoon, ek sal soet gaan eksamen skryf, maar dis waar die storie eindig.
Met die bemiddeling van Tienie Fourie, destyds my swaer en lid van Dagbreek se sportredaksie, doen ek aansoek om ’n vakante pos in Die Vaderland se vroueredaksie. En ná Kittie Vermaak en Sarie Raadt (later Valentine) in ’n APB-kar by my koshuis in Pretoria uitslaan en ’n onderhoud met my kom voer, het ek ’n werk, maar tot Ma en Pa se ontsteltenis nie in die respektabele onderwys nie.
 |
| Peet van Staden |
Sy was om die beurt joernalis (vroueredaksie, subs en verslaggeefster by DV en Hoofstad) en onderwyseres. Ná lang studie tussenin het sy in die akademie geëindig.
In ʼn tyd sonder kraamverlof moes sy met elke kind se geboorte bedank en daarna ervaar dat koeranture nie kinders in ag neem nie. In die onderwys kon sy as getroude nooit ʼn permanente aanstelling kry nie. Daar was gevolglik skofte in wit onderwys, waarvan sy een verloor het omdat haar man ʼn joernalis was en daar in ʼn ander koerant ʼn berig oor die skool verskyn het, toe in bruin en uiteindelik in swart onderwys. Ná die dol jare en klipgooiery in Soweto is sy terug pers toe, waar sy later vroueredaktrise by Die Vaderland geword het voordat sy in Sarie se Randse kantoor aangestel is.
Iemand het jare gelede vir my in Johannesburg gesê ek's eintlik maar ʼn Kapenaar wat wag om uit die kas te klim. En hier's ek nou: al 18 jaar uit die kas uit.
In April 2004 het ek 'n Kaapse "inkommer" geword na 'n halfeeu in Jo'burg. Daar gebore, skoolgegaan, gewerk en getroud. Die verplanting was maklik; seker maar altyd 'n Kapenaar soos destyds beweer is. Die kliekerigheid hier waaroor baie semigrante kla het ek nie ervaar nie. Maar, dan: voordat ek afgetrek het, het ek 'n hele hand vol Kaapse vriende gehad. Dit maak 'n groot verskil.