Andries wou nog weet, toe hoor hy stasiebom

FRIKKIE VAN DER WALT skryf: In die jare sestig het ‘n voornemende joernalis se loopbaan in Die Transvaler se telekskantoor as papierskeurder begin. Anders het jy handgeskrewe briewe oorgetik of in die biblioteek beland waar jy elke dag se berigte uitgeknip en op A4-blaaie vasgeplak het. Dis volgens ‘n onderwerp soos boks, stoei, politiek, misdaad, hoofartikels, ens geliasseer. Dieselfde geld vir foto’s. Onderskrifte is uitgeknip en agter op foto’s geplak waarna dit ook
volgens onderwerp geliasseer is.

Teleksmasjien

As die teleksversorger siek of met verlof was, moes die naaste groentjie vir hom of haar instaan. Soms sou ‘n sub by die biblioteek instap en jou aansê om ‘n klompie vullers te vertaal. Dit het gewoonlik heelwat anders gelyk nadat die subs daarmee klaar was en dit in die koerant verskyn het. Teleks skeur was ‘n noodsaaklike diens omdat die persoon moes sorg dat die hoofsub die jongste nuus so gou moontlik kry om te laat vertaal of as opvolgberig aan iemand uitgedeel te word.

Die biblioteekgroentjie moes vir senior personeel gaan kos koop of as motorbestuurder optree vir die redakteur of vrouejoernaliste wat laat gewerk het. Daarbenewens het die sentrale inkomende nuuswenke na die naaste onbesette foon deurgeskakel. Die senior personeel se fone was meestal beset en ek moes gereeld wenke afneem en na die nuusredakteur, Das Herbst, of die hoofsub vat.

Só bel ‘n man een aand met ‘n bomwenk.

“A bomb will explode on Johannesurg station,” sê die kêrel.

Ewe naïef verneem ek: ”Why?”

“I am deadly serious,” waarsku hy en plak die foon neer.

Ek was in elk geval op pad om die redakteur, Jan van Rooyen, huis toe te neem, maar op pad na sy kantoor loop ek die misdaadverslaggewer raak. As ek reg onthou, was dit Andries Gouws. Ek vertel hom en hy bel die polisie. Ek en die redakteur vat die pad Linden toe. Met my terugkoms maak ek reg om huis toe te gaan en ek hoor daar het wel ‘n bom op die stasie ontplof. ‘n Vrou is dood en verskeie mense is beseer.

John Harris

Volgens Andries het die man of sy medepligtiges al die koerante en die nuusagentskap, Sapa, asook die polisie gebel. Hy sê hy het nog by die polisie navraag gedoen toe hoor hy ‘n donderslag. Waarna hy en ‘n fotograaf blitsig stasie toe is om die voorval te dek. Benewens ambulansmanne het dit van die polisie en bomdeskundiges gewemel. Die Veiligheidspolisie het later ‘n idealistiese jong onderwyser, John Harris, in hegtenis geneem wat die bom op ‘n Slegs Blankes-perron gestel het.

Een van sy makkers in die African Resistance Movement het as staatsgetuie in die hofsaak teen hom getuig en hy het die doodstraf gekry. Hy was volgens nuusberigte die eerste en enigste blanke wat tydens die vorige bewind weens ‘n politieke misdaad gehang is.